Kategoria: Tailscale

W dzisiejszym cyfrowym świecie nasze życie – zarówno prywatne, jak i zawodowe – zapisane jest w postaci danych. Od zdjęć rodzinnych po kluczowe bazy danych firmowych, utrata tych informacji może być katastrofalna. Mimo to, wiele osób i firm wciąż traktuje kopie zapasowe po macoszemu. Przedstawiamy kompletny przewodnik po budowie potężnego, zautomatyzowanego i bezpiecznego systemu backupu przy użyciu darmowych narzędzi: UrBackup, TrueNAS Scale i Tailscale.

Dlaczego potrzebujesz planu B? Znaczenie kopii zapasowych

Wyobraź sobie, że pewnego ranka dysk twardy w Twoim laptopie odmawia posłuszeństwa. Albo serwer, na którym działa Twoja firma, pada ofiarą ataku ransomware, a wszystkie pliki zostają zaszyfrowane. To nie są scenariusze z filmów science-fiction, ale codzienna rzeczywistość. Awaria sprzętu, błąd ludzki, złośliwe oprogramowanie czy nawet kradzież – zagrożeń jest wiele.

Kopia zapasowa to Twoja polisa ubezpieczeniowa. To jedyny sposób, aby w razie katastrofy szybko i bezboleśnie odzyskać cenne dane, minimalizując przestoje i straty finansowe. Bez niej, odbudowa utraconych informacji jest często niemożliwa lub astronomicznie kosztowna.

Złota zasada: Strategia 3-2-1

W świecie bezpieczeństwa danych istnieje prosta, ale niezwykle skuteczna zasada, znana jako strategia 3-2-1. Mówi ona, że powinieneś posiadać:

• TRZY kopie swoich danych (oryginał i dwie kopie zapasowe).
• Na DWÓCH różnych nośnikach (np. dysk w komputerze i dysk w serwerze NAS).
• JEDNĄ kopię w innej lokalizacji (off-site), na wypadek pożaru, powodzi czy kradzieży w głównej siedzibie.

Posiadanie trzech egzemplarzy danych drastycznie zmniejsza ryzyko ich jednoczesnej utraty. Jeśli jeden dysk zawiedzie, masz drugi. Jeśli całe biuro ulegnie zniszczeniu, masz kopię w chmurze lub w domu.

Pułapka myślenia: Dlaczego RAID to NIE jest kopia zapasowa?

Wielu użytkowników serwerów NAS mylnie uważa, że konfiguracja RAID zwalnia ich z obowiązku robienia backupu. To niebezpieczny błąd.

RAID (Redundant Array of Independent Disks) to technologia zapewniająca redundancję i wysoką dostępność, a nie bezpieczeństwo danych. Chroni ona przed fizyczną awarią dysku twardego. W zależności od konfiguracji (np. RAID 1, RAID 5, RAID 6 lub ich odpowiedniki RAID-Z w systemie TrueNAS), macierz może przetrwać awarię jednego, a nawet dwóch dysków jednocześnie, pozwalając na ich wymianę bez utraty danych i przerwy w działaniu systemu.

Jednak RAID nie ochroni Cię przed:

• Błędem ludzkim: Przypadkowe usunięcie pliku jest natychmiast replikowane na wszystkie dyski w macierzy.
• Atakiem ransomware: Zaszyfrowane pliki są natychmiast synchronizowane na wszystkich dyskach.
• Awarią zasilania lub kontrolera RAID: Może to doprowadzić do uszkodzenia całej macierzy.
• Kradzieżą lub katastrofą naturalną: Utrata całego urządzenia oznacza utratę wszystkich danych.

Pamiętaj: Redundancja chroni przed awarią sprzętu, kopia zapasowa chroni przed utratą danych.

Twoje centrum backupu: UrBackup na TrueNAS Scale

Stworzenie solidnego systemu backupu nie musi wiązać się z drogimi subskrypcjami. Idealnym rozwiązaniem jest połączenie systemu operacyjnego TrueNAS Scale z aplikacją UrBackup.

• TrueNAS Scale: To potężny, darmowy system operacyjny do budowy serwerów NAS. Bazuje na Linuksie i oferuje zaawansowane funkcje, takie jak system plików ZFS oraz obsługę aplikacji w kontenerach.
• UrBackup: To oprogramowanie open-source typu klient-serwer do tworzenia kopii zapasowych. Jest niezwykle wydajne i elastyczne, pozwalając na backup zarówno pojedynczych plików, jak i całych obrazów dysków.

Tarcza ochronna TrueNAS: Migawki (Snapshots) ZFS

Jedną z najpotężniejszych funkcji TrueNAS, wynikającą z użycia systemu plików ZFS, są migawki (snapshots). Migawka to błyskawicznie tworzony, tylko do odczytu obraz całego systemu plików w danym momencie. Działa to jak zamrożenie danych w czasie.

Dlaczego to jest tak ważne w kontekście ransomware?

Gdy ransomware atakuje i szyfruje pliki na udziale sieciowym, zmiany te dotyczą „żywej” wersji danych. Jednak wcześniej wykonane migawki pozostają nietknięte i niezmienione, ponieważ są z natury tylko do odczytu. W przypadku ataku możesz w ciągu kilku sekund przywrócić cały zbiór danych (dataset) do stanu sprzed infekcji, całkowicie niwelując jej skutki.

Możesz skonfigurować w TrueNAS automatyczne tworzenie migawek (np. co godzinę) i ich przechowywanie przez określony czas. To tworzy dodatkową, niezwykle potężną warstwę ochrony, która doskonale uzupełnia kopie zapasowe wykonywane przez UrBackup.

Zalety i wady rozwiązania

Zalety:

✅ Pełna kontrola i prywatność: Twoje dane są przechowywane na Twoim własnym sprzęcie.

✅ Brak opłat licencyjnych: Oprogramowanie jest w pełni darmowe.

✅ Niezwykła wydajność: Kopie przyrostowe oszczędzają miejsce i czas.

✅ Elastyczność: Obsługa Windows, macOS, Linux, serwerów fizycznych i VPS.

✅ Kopie obrazów dysku: Możliwość odtworzenia całego systemu „od zera” (bare-metal restore).

Wady:

❌ Wymaga własnego sprzętu: Konieczność posiadania serwera NAS.

❌ Wstępna konfiguracja: Wymaga pewnej wiedzy technicznej.

❌ Pełna odpowiedzialność: Użytkownik odpowiada za bezpieczeństwo i działanie serwera.

Krok po kroku: Instalacja i konfiguracja

1. Instalacja UrBackup na TrueNAS Scale

1. Zaloguj się do interfejsu webowego TrueNAS.
2. Przejdź do sekcji Apps.
3. Wyszukaj aplikację UrBackup i kliknij Install.
4. W najważniejszym kroku konfiguracji musisz wskazać ścieżkę, gdzie będą przechowywane kopie zapasowe (np. /mnt/TwojaPula/backups).
5. Po zakończeniu instalacji, uruchom aplikację i przejdź do jej interfejsu webowego.

2. Podstawowa konfiguracja serwera

W interfejsie UrBackup przejdź do Ustawienia. Najważniejsze opcje na start to:

• Ścieżka do magazynu kopii: Powinna być już ustawiona podczas instalacji.
• Interwały wykonywania kopii: Ustaw, jak często mają być robione kopie przyrostowe (np. co kilka godzin) i pełne (np. co kilka tygodni).
• Ustawienia poczty e-mail: Skonfiguruj wysyłanie powiadomień, aby otrzymywać raporty o stanie backupów.

3. Instalacja klienta na komputerach

Proces dodawania komputera do systemu backupu składa się z dwóch etapów: zarejestrowania go na serwerze i instalacji oprogramowania na maszynie klienckiej.

a) Dodawanie nowego klienta na serwerze:

1. W interfejsie UrBackup przejdź do zakładki Status.
2. Kliknij niebieski przycisk „+ Dodaj nowego klienta”.
3. Wybierz opcję „Dodaj nowego klienta internetowego/aktywnego”. Jest to zalecane, ponieważ działa zarówno w sieci lokalnej, jak i przez internet (np. przez Tailscale).
4. Wpisz unikalną nazwę dla nowego klienta (np. „Laptop-Ania” lub „Serwer-WWW”) i kliknij „Dodaj klienta”.

b) Instalacja oprogramowania na maszynie klienckiej:

1. Po dodaniu klienta na serwerze, pozostając w zakładce Status, zobaczysz przyciski „Pobierz klienta dla Windows” oraz „Pobierz klienta dla systemu Linux”.
2. Kliknij odpowiedni przycisk i wybierz z listy rozwijanej nazwę klienta, którego właśnie dodałeś.
3. Pobierz przygotowany plik instalacyjny (.exe lub .sh). Jest on już w pełni skonfigurowany do połączenia z Twoim serwerem.
4. Uruchom instalator na komputerze klienckim i postępuj zgodnie z instrukcjami.

Po kilku minutach nowy klient powinien połączyć się z serwerem i pojawić się na liście ze statusem „Online”, gotowy do pierwszej kopii.

Bezpieczeństwo ponad wszystko: Tailscale wkracza do gry

Jak bezpiecznie backupować komputery znajdujące się poza Twoją siecią lokalną? Idealnym rozwiązaniem jest Tailscale. Tworzy on bezpieczną, prywatną sieć (mesh VPN) pomiędzy wszystkimi Twoimi urządzeniami, niezależnie od tego, gdzie się znajdują.

Dlaczego warto używać Tailscale z UrBackup?

• Prostota: Instalacja i konfiguracja zajmują minuty.
• Bezpieczeństwo „Zero Trust”: Każde połączenie jest szyfrowane end-to-end.
• Stabilne adresy IP: Każde urządzenie otrzymuje stały adres IP z puli 100.x.x.x, który nie zmienia się, nawet gdy urządzenie zmienia fizyczną lokalizację.

Co zrobić, gdy zmieni się adres IP?

Jeśli z jakiegoś powodu musisz zmienić adres IP serwera UrBackup (np. po przejściu z innej sieci VPN na Tailscale), procedura jest prosta:

1. Zaktualizuj adres na serwerze UrBackup: W Ustawienia -> Klienci internetowi/aktywni wpisz nowy, poprawny adres serwera (np. urbackup://100.x.x.x).
2. Pobierz zaktualizowany instalator: W zakładce Status, kliknij „Pobierz klienta”, wybierz z listy klienta, który jest offline, i pobierz dla niego nowy skrypt instalacyjny.
3. Uruchom instalator na kliencie: Uruchomienie nowego instalatora automatycznie zaktualizuje konfigurację na maszynie klienckiej.

Zarządzanie i monitorowanie kopii

Interfejs UrBackup dostarcza wszystkich niezbędnych narzędzi do nadzorowania systemu.

• Status: Główny pulpit, na którym widać listę wszystkich klientów, ich status online/offline oraz stan ostatniej kopii.
• Zadania: Podgląd na żywo aktualnie wykonywanych operacji, takich jak indeksowanie plików czy transfer danych.
• Kopie zapasowe: Lista wszystkich wykonanych backupów dla każdego klienta, z możliwością przeglądania plików i ich odtwarzania.
• Dziennik: Szczegółowy rejestr wszystkich zdarzeń, błędów i ostrzeżeń – nieocenione narzędzie podczas diagnozowania problemów.
• Statystyki: Wykresy i tabele pokazujące wykorzystanie przestrzeni dyskowej przez poszczególnych klientów w czasie.

Backup baz danych: Zrób to dobrze!

Nigdy nie rób backupu poprzez zwykłe kopiowanie plików bazy danych z dysku, gdy usługa jest uruchomiona! Grozi to wykonaniem niespójnej kopii, która będzie bezużyteczna. Prawidłowym sposobem jest wykonanie „zrzutu” (dump) za pomocą narzędzi takich jak mysqldump lub mariadb-dump.

Metoda 1: Wszystkie bazy do jednego pliku

Proste podejście, idealne dla małych środowisk.

Polecenie: mysqldump –all-databases -u [uzytkownik] -p[haslo] > /sciezka/do/backupu/wszystkie_bazy.sql

Metoda 2: Każda baza do osobnego pliku (zalecane)

Bardziej elastyczne rozwiązanie. Poniższy skrypt automatycznie zapisze każdą bazę danych w osobnym, skompresowanym pliku. Należy go uruchamiać cyklicznie (np. przez cron) tuż przed zaplanowanym backupem przez UrBackup.

#!/bin/bash

# --- Konfiguracja ---
BACKUP_DIR="/var/backups/mysql"
DB_USER="root"
DB_PASS="TwojeSuperTajneHaslo"
# --------------------

# Sprawdzenie, czy użytkownik i hasło są podane
if [ -z "$DB_USER" ] || [ -z "$DB_PASS" ]; then
  echo "Błąd: Zmienne DB_USER lub DB_PASS nie są ustawione w skrypcie."
  exit 1
fi

# Utworzenie katalogu na backup, jeśli nie istnieje
mkdir -p "$BACKUP_DIR"

# Pobranie listy wszystkich baz danych, z wyłączeniem baz systemowych
DATABASES=$(mysql -u "$DB_USER" -p"$DB_PASS" -e "SHOW DATABASES;" | tr -d "| " | grep -v -E "(Database|information_schema|performance_schema|mysql|sys)")

# Pętla przez każdą bazę danych
for db in $DATABASES; do
  echo "Wykonywanie zrzutu bazy danych: $db"
  
  # Wykonanie zrzutu i kompresja w locie
  mysqldump -u "$DB_USER" -p"$DB_PASS" --databases "$db" | gzip > "$BACKUP_DIR/$db-$(date +%Y-%m-%d).sql.gz"
  
  if [ $? -eq 0 ]; then
    echo "Zrzut bazy $db zakończony sukcesem."
  else
    echo "Błąd podczas wykonywania zrzutu bazy $db."
  fi
done

# Opcjonalnie: Usuwanie starych backupów (starszych niż 7 dni)
find "$BACKUP_DIR" -type f -name "*.sql.gz" -mtime +7 -exec rm {} \;

echo "Zakończono proces backupu wszystkich baz danych."

Twoja cyfrowa twierdza

Posiadanie solidnej, zautomatyzowanej strategii tworzenia kopii zapasowych to nie luksus, a absolutna konieczność. Połączenie mocy TrueNAS Scale z jego migawkami ZFS, elastyczności UrBackup i bezpieczeństwa Tailscale pozwala zbudować wielowarstwowy system obronny klasy korporacyjnej przy zerowych kosztach oprogramowania.

To inwestycja czasu, która zapewnia bezcenny spokój ducha. Pamiętaj jednak, że żaden system nie jest w pełni bezobsługowy. Regularne monitorowanie logów, sprawdzanie raportów e-mail i, co najważniejsze, okresowe przeprowadzanie testowych odtworzeń plików to ostatni, kluczowy element, który zamienia dobry system backupu w niezawodną twierdzę chroniącą Twoje najcenniejsze zasoby – dane.